H A R Z KANARYASI
Harz kanaryasının kökeni; Yukarı
Almanya, Bavyera, Thuring ve Harz ilidir. Thuringe’nin küçük Saint-Andreasberg
ili bu kuşu yetiştirme beşiği olmuştur.
Bu şehirde TRUTE, VOSHMAAR, CRYNTES, SEİFERT
gibi bazı aileler bu kuş üzerinde inat ve sebatla ve kuşaktan kuşağa dikkatli
incelemeler ve ayıklanmalarla çiftleştirmeler yaptırarak gözdeleri olan bu
kuşun ötüşünü artırmağa ve şaşılacak değerde bir ötücü yaratmağa muvaffak
olmuşlardır. Bu kuşun dünya ölçüsünde bir şöhreti vardır.
Bu kuş kadar kendisinden bahsedilmiş ve
mürekkep sarf edilmiş aşka bir kuş yoktur. Yarım asırdan fazla bir zamandan
beri Almanya’da, İngiltere’de Hollanda ve Belçika’da bu kanarya hakkında
broşürler, gazeteler, mecmualar ve incelemeler yayınlanmıştır.
Evvelce yeşil olan Harz kanaryası bugün sarı
ve alaca renklerde bulunmaktadır. Bu kanarya ince uzun, fidan boylu,
tetik ve atik aynı zamanda kuvvetli bir kuştur. Tüneği üzerinde dikey olarak
durur ve öterken boğazını kuvvetle şişirir
Şakımalarını gagası kapalı olarak terennüm
eder. Nefes alırken ve nefes verirken de ötüşüne devam eder. Şakıma parçaları
sonsuz olup şaşılacak derecede bir ahenkle, bazen yurt hasreti serbest ha yatı
arayan kederli, bazen şen ve şakrak, bazen ağır ve kalın, bazen ahenkli ve latif
bazen da hüzün verici seslerle haykırır.
Bu kanarya hakiki bir sanatkar gibi terennüm
eder. O derece ki, yarattığı l atmosfer içinde sizi mest eder.
Bu kanaryanın karakteristik tarafı, genellikle
diğer kanaryaların yaptığı gibi ötüşleri ile sizi sersem etmemesidir.
HARZ KANARYASININ ÖTÜŞÜ
Harz kanaryasının ötüşü birbirini takip eden
seslerden teşekkül eder. Bu sesler sesli ve sessiz harflerle birleşir ve
tınlayan heceler meydana getirir. Bu kuş, seslerini Ü, 0, İ, A veya Üt ile
nakil eder veya İ, Ü, 0 gibi sesli bir harfe bağlı nağmelerden sonra Hİ. HU..
BO.. sesleri işitilir
Harz kanaryasının ses gırtlağı (Syrinx) özel
bir yapıya maliktir. Bu sayede ağır ve kalın, bazen da bir mağara boşluğundan
gelen sese benzer bir sesi ve madeni sesleri çıkarabilmektedir.
Bu kuşun notasında iki oktav ile beraber bir
quinte (beş nota aralığı) vardır ki, kemanın dördüncü kalın (Sol) sesinden
başlayarak tiz perde olan (Mi) ye kadar gider. Bazı kuşlar (iç oktavdan fazlaya
sahiptir. Bunlar kalın (Fa) sesinden başlayarak (La) sesine kadar gider.
Ötüş, üç esaslı sesle belirir Makaralar (ruleler),
flutlar ve gulgule (Glou) lerdir. Bunlar da başlıca sekiz parçaya ayrılır ()
1 —Derin rule
2 — Derin mırıldanma
3 — Derin çınlama
4 — Dalgalı rule
5 — Aralıklı rule
6__ Alçak flut sesi
7—Çağli
8 — Gulgule
Bu sekiz parça üzerinde çeşitli ötüşler meydana
gelir ki, bunlar da aşağıda gösterilmiştir
Derin rule
Gıcırtılı rule
Dalgalı rule
Derin dalgalı rule
Dalgalı flut rule
Sallantılı veya aralıklı rule
Çınlayıcı rule
Derin çınlayıcı rule
Üç defa Çağlayan rule
Üç defa dalgalanan rule
Zezeli rule
Gulguleli rule
Mırıltılı veya düğümlü rule
Derin mırıltılı rule
Gulguleli mırıltı
Çınlama
Derin çınlama
Alçak flut sesi
Yüksek flut sesi
Gulgule
Gulguleli su sesi
Yuvarlanan gulguleli ses
Çınlayan gulguleli ses
Sallantılı veya aralıklı rule
Harz kana ötüşünü okadar acele yapar ki,
şakınan parçalar birbirine bağlı olarak kalır. Kanaryanın şakıdığı parçaları
aynı makamda devam ettirmesi nadirdir. Onların sıra ve intizamını bozmaya meyillidir.
Harz kanaryasının şakıdığı parçaları
burada saymak uzun sürer. Bunlar o kadar çoktur ki, işin ehli bir hakem,
çeşitli 80 parça tespit etmiştir. Bunların bazıları gulguleye, bazıları rule ve
çınlamaya bağlıdır. Bu değişik parçalar rule ile veya mırıldanma ile başlar.
HARZ KANARYASINI
YETİŞTİRME ZANAATI
Yetiştirme ile meşgul olduğunuz zaman bir
erkek ile iki dışı satın alınız. Bunların yeşil olması tercih edilmelidir. İşe
başlamak için bir şampiyon ne de yarışmalarda yüksek değer kazanmış kuşlar- hiç
birisini satın almayınız Yetiştirmeye başlamadan evvel kuşların ötüşünü, iyi ve
kötü niteliklerini öğreniniz. Başlıca ötüşlerini ayırt etmesini biliniz. Ancak
şakımaların arasındaki farkı seçilebildikten sonra kıymetli kuşlardan satın
alınız. Bunlarla, ilini yönden yetiştirme yapar ve başarı sağlarsınız. Nice
meraklılar görülmüştür ki, yetiştirmeğe başlamak için yüksek değerlerle nam ve
şan kazanmış kuşlar satın almışlar ve hiçbir pozitif netice elde
edememişlerdir.
Alman yetiştiricileri, bu şaşılacak
değerde ötücü olan kuşu mey dana getirmek için yüzyıllar boyunca emek
harcamışlar, meraklılar ise şampiyon elde etmek işini birkaç seneye sığdırmak
istemişlerdir.
Bir şampiyon elde etmek için, kuşun
çıkardığı seslerin niteliklerini tanımak ve fişlerine göre çiftleştirmesini
bilmek gerektir. Her ötüş parçası soydan gelen bir hücre ile ilgilidir. Bu
hücrelerin aralarında uyuşma olursa yavrulara geçerler. Şu halde öyle vakalar
olur ki bu hücrelerin biri, bir diğerinin menfaatine gelişir veya diğerini yok
eder veyahut ona zıt olarak gelişme gösterir. Baran yetiştiricinin şansı yardım
ederek hücreler tamamen birbirlerine uyarlar ve kuşun ötüş parçaları düzelmiş
olur; ses asilleşir, şaşılacak değerde yavrular elde edilir. Fakat bu hücreleri
tabiat, Mendel kanununa uygun şartlarda idare ettiğine göre çoğu defa dişi kuş,
erkek kuşun zararına olarak bütün nitelikleri kendinde toplar. Bu takdirde
yetiştiricinin bütün bir senelik emeği boşa gider. Fakat aynı yetiştirici bir yıl
sonra pozitif sonuç alacağım bilir.
Harz kanaryası için bu işe yeni
başlayanlara genel bir plan vermek zordur. Yani her hangi bir şakımaya bağlı
diğer bir ötüşün, renkli kanaryalarda olduğu gibi yeni bir çeşitlik vereceğini
iddia etmek mümkün değildir. Renkli kanaryalarda yapılanlar ötücü olan Haiz
kanaryalarında yapılamaz. Çünkü başlangıç yetiştiriciye ve çiftleşmeye göre
değişir. Fakat yetiştirici elindeki kuş ile bu planı kendisi yapa bilir. Çünkü
kanaryaların ötüş kudretini bilir.
Avrupa’da bir yetiştiriciden bir erkek
ve iki dişi satın alınacağı zaman, satıcı size bu kuşlar için şöyle diyebilir:
Bu dişi ile gulgule ve bununla da derin
mırıldanma sesini elde dersiniz. Başka şekilde hareket edilirse iş sıfıra
götürülmüş olur. Bir örnek verelim : Tamamen aynı nitelikleri, aynı ötüş
özelliklerini çıkaran iki erkek kanarya alınız. Bunları iki kardeş dişi ile
çiftleştiriniz. Göreceksiniz ki, alacağınız yavrular tamamen farklı olacaktır.
İşte bu sebepten dolayı işe yeni başlayan bir yetiştirici kuşların ötüşünü
mutlaka kendisi öğrenmeli ve çiftleştirme işini ötüş fişlerine göre yapmalıdır.
Yani hissi bir köşeye iterek ilimle işe başlamayı unutmamalıdır. Böyle hareket
ederek, gulguleli ses ile, sallantılı ses çıkaran iyi ötücü bir kuş sağlayınız.
Bu kuşu makara çeken ve mırıldanma sesi çıkaran bir dişi ile çiftleştiriniz.
Bunlardan yavru elde ettiğiniz zaman babalarının ötüş fişi ile yavrularının
ötüş fişini kıyaslayınız ve böyle kuşlarınıza en uygun olacak
çiftleşmeler üzerinde araştırmalar yapınız. Fakat bunu, elde edeceğiniz
puanları ile değil, ötüş fişi ile yapınız. Böylece hazır şampiyon satın
alanlardan daha kolaylıkla şampiyon yetiştirmeği başarırsınız.
Diğer taraftan şampiyon olmayan ve üreme
bakımından yüksek niteliği taşımayan mükemmel kuşlar vardır. Yarışma gününde
bildiklerini jüriye gösteremezler. Bu, adeta imtihana giren bir çocuğun
utangaçlığı ve korkusuna benzer. Bu etki altında, kuşlar iyi ötüş hassalarını
kaybederler, ötmeği unuturlar veya hiç ötmezler. Böyle kuşlara hakem tarafından
eğitim eksikliği, ötüş dersinin fena öğretildiği karan verilir ve bunlar ikinci
plana geçirilirler. Fakat öyle haller olur ki,. aynı nitelikleri kazanmış
oldukları halde iyi eğitimden geçmiş bir kuş; kötü eğitim görmüş kuşlardan daha
iyi öter ve tabii onu birinci plana geçirir.
Kuşlarınızı satın alacağınız zaman,
satıcıdan kuşun ötüş fişini ve soy kütüğünü (Pediğrisini) isteyiniz ve
yetiştirme defterine kuşlarınızın soyunu kayıt ediniz.
Her kuşun ayağında alüminyum den bir halka
bulunmalıdır. Bu halka üzerinde soy ukütüğü numarası ile yetiştirici kulübün
ilk harfleri yazılmalıdır. Ayağında halkası olmayan Haiz kanaryası yoktur. Bu
kanaryanın bütün yetiştiricileri bir kulübe mensup bulunurlar ve kuşun kökeni ne olursa olsun
bunlar federasyonda kayıtlıdırlar. Şu halde kuşun satın alınmasında, halka
aracılığıyla, kuşun kökenini, soy kütüğü numarasını ve hatta yetiştiricinin
ismini bile garantili olarak bulmak mümkündür.